ශ්‍රී ලංකාවේ වඳුරු උවදුර වැළදී ඇති පළමු රෝගියා වාර්තා වී ඇතිබව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය තහවුරු කර තිබේ. රෝගියා විදේශගතව සිට ආපසු පැමිණ ඇති අතර, ඔහු වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු කර ඇති බව ද වැඩි දුරටත් වාර්තා කර තිබේ.
Monkeypox යනු කුමක්ද?
වඳුරු උවදුර යනු zoonosis නම් වූ සතුන්ගෙන් මිනිසුන්ට සම්ප්‍රේෂණය වන වෛරසයක් වන අතර එය වසූරිය රෝගීන්ගේ අතීතයේ දක්නට ලැබුණු රෝග ලක්ෂණ වලට සමාන වේ. 1980 දී වසූරිය රෝගය තුරන් වීමෙන් පසුව වසූරිය එන්නත් කිරීම නැවැත්වීමත් සමඟ වඳුරු උවදුර මහජන සෞඛ්‍ය සඳහා ප්‍රමුඛ වූ විකලාංග වයිරසය බවට පත්ව ඇත. වඳුරු උවදුර ප්‍රධාන වශයෙන් මධ්‍යම සහ බටහිර අප්‍රිකාවේ නිවර්තන වැසි වනාන්තර ආශ්‍රිතවත් නාගරික ප්‍රදේශවත්ල වැඩි වැඩියෙන් දක්නට ලැබේ. සත්ව ධාරකයන්ට මීයන් සහ මිනිස් නොවන ප්‍රයිමේට් පරාසයක් ඇතුළත් වේ.
1970 දී කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයේ වසූරිය තුරන් කළ ප්‍රදේශයක මාස 9 ක් වයසැති පිරිමි ළමයෙකු තුළ මානව වඳුරු උවදුර ප්‍රථම වරට හඳුනා ගන්නා ලදී. එතැන් සිට, බොහෝ අවස්ථා වාර්තා වී ඇත්තේ ග්‍රාමීය, වැසි වනාන්තර ප්‍රදේශවලින් ය. කොංගෝ ද්‍රෝණිය, විශේෂයෙන්ම කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයේ සහ මධ්‍යම සහ බටහිර අප්‍රිකාව හරහා මිනිස් සිද්ධීන් වැඩි වැඩියෙන් වාර්තා වී ඇත.
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ වාර්තාවලට අනුව 1970 සිට, අප්‍රිකානු රටවල් 11 ක වඳුරු උවදුර සහිත රෝගීන් වාර්තා වී ඇත: බෙනින්, කැමරූන්, මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, ගැබොන්, කෝට් ඩි අයිවෝර්, ලයිබීරියාව, නයිජීරියාව, කොංගෝ ජනරජය, සියෙරා ලියොන් සහ දකුණු සුඩානය ඉන් ප්‍රධාන වේ. 2017 සිට, නයිජීරියාව තුළ සැක සහිත රෝගීන් 500 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ තහවුරු වූ රෝගීන් 200 කට අධික සංඛ්‍යාවක් මරණයට පත්විය.
වඳුරු උවදුර යනු ගෝලීය මහජන සෞඛ්‍යමය වැදගත්කමක් ඇති රෝගයකි, එය බටහිර සහ මධ්‍යම අප්‍රිකාවේ රටවලට පමණක් නොව ලෝකයේ සෙසු රටවලටද බලපායි. 2003 දී, අප්‍රිකාවෙන් පිටත පළමු වඳුරු උවදුරු වසංගතය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ සිදු වූ අතර එය ආසාදිත සුරතල් ප්‍රේරි සුනඛයන් කීප දෙනෙකු සොයා ගන්නා ලදී. මෙම සුරතල් සතුන් ගානාවේ සිට එරටට ආනයනය කරන ලද ගැම්බියානු මීයන් සමඟ එකම ස්ථානයක තබා ඇත. ආසාදිත සතුන්ගේ රුධිරය, ශරීර තරල හෝ චර්ම හෝ ශ්ලේෂ්මල තුවාල සමඟ සෘජුව සම්බන්ධ වීමෙන් සතුන්ගෙන් මිනිසාට (zoonotic) සම්ප්‍රේෂණය සිදුවිය හැක. අප්‍රිකාවේ, ලණු ලේනුන්, ගස් ලේනුන්, ගැම්බියානු මීයන්, ඩොමිස්, විවිධ වඳුරන් සහ වෙනත් සතුන් ඇතුළු බොහෝ සතුන්ගෙන් වඳුරු වයිරස ආසාදනය පිළිබඳ සාක්ෂි සොයාගෙන ඇත. වඳුරු උවදුරේ ස්වභාවික හැසිරීම් විලාශය තවමත් හඳුනාගෙන නැත. ආසාදිත සතුන්ගේ පිසින ලද මස් සහ අනෙකුත් සත්ව නිෂ්පාදන අනුභව කිරීම අවදානම් සාධකයකි.
මිනිසාගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය වීම සදහා ශ්වසන ස්‍රාවයන්, ආසාදිත පුද්ගලයෙකුගේ සමේ තුවාල ආදිය තිබිය යුතුය. ජල බිඳිති ශ්වසන අංශු හරහා සම්ප්‍රේෂණය වීමට සාමාන්‍යයෙන් දිගුකාලීන මුහුණට මුහුණ සම්බන්ධතා අවශ්‍ය වන අතර එමඟින් සෞඛ්‍ය සේවකයින්, ගෘහස්ථ සාමාජිකයින් සහ ක්‍රියාකාරී රෝගීන්ගේ අනෙකුත් සමීප සම්බන්ධතා වැඩි අවදානමකට ලක් වේ. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රජාවක් තුළ දීර්ඝතම ලේඛනගත සම්ප්‍රේෂණ දාමය මෑත වසරවලදී පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට ආසාදන 6 සිට 9 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.
මවගේ සිට කලලයට වැදෑමහ හරහා සම්ප්‍රේෂණය ද සිදු විය හැකිය. නැතහොත් උපතේදී සහ පසුව සමීප සම්බන්ධතා වලදී, සමීප කායික සම්බන්ධතා සම්ප්‍රේෂණය සඳහා ප්‍රකට අවදානම් සාධකයක් වන අතර, විශේෂයෙන් ලිංගික සම්ප්‍රේෂණ මාර්ග හරහා සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකිද යන්න මේ වන විට පැහැදිලි නැත.
වඳුරු උවදුරෙහි පුර්ව ලියාපදිංචි තක්සේරු කාලය (ආසාදනයේ සිට රෝග ලක්ෂණ ආරම්භය දක්වා) සාමාන්‍යයෙන් දින 6 සිට 13 දක්වා වන නමුත් දින 5 සිට 21 දක්වා පරාසයක පවතී.
උණ, දැඩි හිසරදය, වසා ගැටිති (වසා ගැටිති ඉදිමීම), පිටුපස වේදනාව, මයිල්ජියා (මාංශ පේශි කැක්කුම) සහ දැඩි ඇස්ටේනියාව (ශක්ති ඌනතාවය) ආදිය ප්‍රධාන වේ. ලිම්ෆඩෙනෝපති යනු වඳුරු රෝගයේ සුවිශේෂී ලක්ෂණයක් වන අතර එය මුලින් සමාන විය හැකි වෙනත් රෝග සමඟ සසඳන විට (චිකන්පොක්ස්, සරම්ප, වසූරිය) සමේ පුපුරා යාම සාමාන්‍යයෙන් උණ ඇති වී දින 1-3 ක් ඇතුළත ආරම්භ වේ. ප්‍රධාන වශයෙන් කැසීම ඇති වේ. එය මුහුණ සහ අත් සහ පාදවල ආදයෙන් ආරම්භ වේ. පසුව පැහැදිලි තරලයෙන් පිරී ඇති තුවාල දෘෂ්‍යමාන වේ. ඉන්පසු කහ පැහැති තරලයෙන් පිරී පවතින තුවාලවල සිට වියළී වැටෙන කබොල දක්වා අනුපිළිවෙලින් පරිණාමය වේ. තුවාල සංඛ්යාව කිහිපයක් සිට දහස් ගණනක් දක්වා වෙනස් වේ. දරුණු අවස්ථාවල දී, සමේ විශාල කොටස් ගිලී යන තෙක් තුවාල එකතු විය හැක.
වඳුරු රෝගය සාමාන්‍යයෙන් සති 2 සිට 4 දක්වා පවතින රෝග ලක්ෂණ සහිත ස්වයං-සීමිත රෝගයකි. දරුණු අවස්ථා ළමුන් අතර බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර වෛරස් නිරාවරණයේ ප්‍රමාණය, රෝගියාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය සහ සංකූලතා වල ස්වභාවය මත රදා පවතී. මේ නිසාම හැකිතාක් සෞඛ්‍ය ආරක්ෂිත උපක්‍රමවලට යොමු වන ලෙස ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානය දැඩි ලෙස අවධාරණය කර සිටී.
දුලංජලී මුතුවාඩිගේ