ලෝක දුම්කොළ විරෝධී දිනය අදට (31) අදට යෙදී ඇත. දුම්වැටි භාවිතය ලොව පුරා සිදුවන පුද්ගල අකල් මරණ සදහා ප්‍රධානතම හේතුවක් බව හදුනාගෙන තිබේ. දුම්වැටි සහ දුම්කොල භාවිතයෙන් ඇතිවන රෝගවලට ගොදුරුවී මෙරට දෛනිකව මියයන සංඛ්‍යාව 60 කට ආසන්න බව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යශයේ සංඛ්‍යා ලේඛන හෙලිකරයි. ලොවපුරා ලක්‍ෂ 80 ක් පමණ වාර්ෂිකව දුම්කොළ සහ දුම්වැටි ආශ්‍රිත රෝගවලින් මියයති. මෙවර ලෝක දුම්කොළ විරෝධී දිනය (WNTD) සැමරීමට ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සමඟ ලොව පුරා සිටින මහජන සෞඛ්‍ය ක්‍රියාකාරීන් එක් ව ඇත. මෙවර තේමාව වන්නේ “අපට අවශ්‍ය ආහාර මිස දුම්කොළ නොවේ” යන්නය. 2023 ගෝලීය ව්‍යාපාරය දුම්කොළ ගොවීන් සඳහා විකල්ප බෝග නිෂ්පාදනය සහ අලෙවිකරණ අවස්ථා පිළිබඳව දැනුවත් කිරීම සහ තිරසාර, පෝෂ්‍යදායී බෝග වගා කිරීමට ජනතාව දිරිමත් කිරීම අරමුණු කර ගනිමින් ක්‍රියාත්මක වෙයි. දුම්කොළ වගාව තිරසාර බෝග සමඟ ආදේශ කිරීමට දුම්කොළ කර්මාන්තය දරන උත්සාහයන් හෙළිදරව් කිරීම ද එම උත්සාහයන්ට බාධා කිරීමට එමඟින් ගෝලීය ආහාර අර්බුදයට දායක වීම ද මෙහි අරමුණ ය .
දුම්කොළ වැවීම සහ නිෂ්පාදනය මඟින් නිසැක වශයෙන්ම ආහාර අනාරක්ෂිත භාවය උග්‍ර කරයි.මෙම ආහාර අනාරක්ෂිත භාවය වර්ධනය වන ආහාර අර්බුදය ගැටුම් සහ යුද්ධ, දේශගුණික කම්පන සහ COVD19 වසංගතයේ ආර්ථික හා සමාජීය බලපෑම් මගින් මෙහෙයවනු ලැබේ. බෝග තෝරා ගැනීම වැනි ව්‍යුහාත්මක හේතූන් ද බලපෑමක් ඇති කරන අතර දුම්කොළ වගාව දෙස බැලීමෙන් එය ආහාර අනාරක්ෂිත භාවය වැඩි කිරීමට දායක වන ආකාරය හෙළි කරයි.
ලොව පුරා සෑම වසරකම හෙක්ටයාර මිලියන 3.5 ක පමණ භූමි ප්‍රමාණයක් දුම්කොළ වගාව සඳහා පරිවර්තනය වේ. දුම්කොළ වගා කිරීම වසරකට හෙක්ටයාර 200 000 වනාන්තර විනාශ කිරීමට දායක වේ. දුම්කොළ වගාව සඳහා වන යෙදවුම් බහුල වන අතර පාංශු හායනය සඳහා දායක වන පළිබෝධනාශක සහ පොහොර අධික ලෙස භාවිතා කිරීම අවශ්‍ය වේ.දුම්කොළ වගා කිරීම සඳහා භාවිතා කරන ඉඩම් වල ආහාර වැනි අනෙකුත් භෝග වගා කිරීමට ඇති හැකියාව හීන වේ, මන්ද දුම්කොළ පසෙහි සාරවත් බව අඩු කරන බැවිනි.මෙය මිහිතලයට ඉතා හානිකර තත්වයකි.බඩ ඉරිඟු වගාව සහ පශු සම්පත් තණබිම් වැනි අනෙකුත් කෘෂිකාර්මික කටයුතු හා සසඳන විට, දුම්කොළ ගොවිබිම් මඟින් කාන්තාරකරණයට වැඩි ප්‍රවණතාවක් තිබේ.එබැවින් දුම්කොළ ගොවිතැන පරිසර පද්ධති කෙරෙහි වඩාත් විනාශකාරී බලපෑමක් ඇති කරයි.ඒ අනුව”අපට අවශ්‍ය ආහාර මිස දුම්කොළ නොවේ” යන අදහස ලොව පුරා ව්‍යාප්ත කොට එය ක්‍රියාවට නැංවීම ඉදිරියේ අප හමුවේ එළඹෙන ගෝලීය ව්‍යසනයක් පිටු දැකීමට හේතු වනු නියත ය.
මුදල් බෝගයක් ලෙස දුම්කොළවලින් ලබා ගත හැකි ඕනෑම ලාභයක් මඟින් අඩු සහ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටවල තිරසාර ආහාර නිෂ්පාදනයට සිදු වූ හානිය පියවා ගත නොහැකි හැකි බව අනාවරණය වී තිබේ. මෙම පසුබිම යටතේ, දුම්කොළ වගාව අවම කිරීම සඳහා නීතිමය පියවර ගැනීම සහ විකල්ප ආහාර බෝග නිෂ්පාදනය සඳහා ගොවීන්ට උපකාර කිරීම හදිසි අවශ්‍යතාවයකි.දුම්කොළ කර්මාන්ත කරුවෝ බොහෝ විට දුම්කොළ ගොවීන්ගේ යහපත; ජීවනෝපාය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නවුන් ලෙස හුවා දක්වති. මෙය සත්‍යයෙන් බොහෝ දුරස් ය. දුම්කොළ වගා කිරීමේදී කෘමිනාශක හා විෂ සහිත රසායනික ද්‍රව්‍ය දැඩි ලෙස හැසිරවීම බොහෝ ගොවීන් සහ ඔවුන්ගේ පවුල් සෞඛ්‍යයට අහිතකර ලෙස බලපායි. තවද,ලොව පුරා දුම්කොළ සමාගම් සමඟ ඇති අසාධාරණ ගිවිසුම් ගොවීන් දිළිඳු බවට පත් කරන අතර, බොහෝ විට දුම්කොළ වගාව සඳහා යොදනු ලබන ළමා ශ්‍රමය අධ්‍යාපන අයිතියට බාධා කරයි.මෙය මානව හිමිකම් ද උල්ලංඝනය කිරීමකි.
ලොව විශාලතම දුම්කොළ වගා කරන රට වලින් 10 නවයක්ම අඩු සහ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටවල් වන අතර ඉන් 4ක් අඩු ආදායම්ලාභී ආහාර හිඟ රටවල් ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ තිරසාර සංවර්ධන ඉලක්කය 2 – ශුන්‍ය කුසගින්න සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා දුම්කොළ වගා කිරීමට භාවිතා කරන ඉඩම් වඩාත් කාර්යක්ෂමව භාවිතා කළ හැකිය.
2023 WNTD ව්‍යාපාරය රජයන් සහ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ නීති සම්පාදනය වේගවත් කරන ලෙසත්, සුදුසු ප්‍රතිපත්ති සහ උපාය මාර්ග සංවර්ධනය කරන ලෙසත්, සහ දුම්කොළ ගොවීන්ට ඔවුන්ට සහ ඔවුන්ගේ පවුල්වලට වඩා හොඳ ජීවිතයක් ලබා දෙන ආහාර බෝග වගා කිරීමට මාරු වීමට වෙළඳපල තත්වයන් සක්‍රීය කරන ලෙසයි.මෙය අප රටට ද එලෙසින්ම අදාල වන්නක් බව කිව යුතු ය.
දමයන්ති ගමගේ